Episode 124

Ζωρζ Νταντέν του Μολιέρου

Υπόθεση του έργου

Ο Ζωρζ Νταντέν είναι ένας πλούσιος αγρότης, ένας νεόπλουτος που, επιθυμώντας κοινωνική άνοδο, παντρεύεται μια νεαρή κοπέλα αριστοκρατικής καταγωγής, την Ανζελίκ. Όμως, η φαντασίωσή του να γίνει αποδεκτός από την ανώτερη τάξη σύντομα μετατρέπεται σε εφιάλτη. Η Ανζελίκ τον περιφρονεί, τον απατά και τον γελοιοποιεί, ενώ οι γονείς της τον θεωρούν χρήσιμο μόνο για τα χρήματά του. Ο ίδιος, απελπισμένος, πασχίζει να ξεσκεπάσει την απιστία της και να αποκαταστήσει την τιμή του — μόνο και μόνο για να συναντήσει αδιαφορία, υποκρισία και κοινωνικό εμπαιγμό. Το έργο καταλήγει με τον ήρωα να λέει, με ειρωνικό πικρό χιούμορ: «Ζωρζ Νταντέν, το ’θελες!», μια φράση που επανέρχεται σε όλο το έργο σαν ρεφρέν αυτογνωσίας.

Οι χαρακτήρες και η σκιαγράφησή τους

Ο Ζωρζ είναι ένας από τους πιο τραγικούς κωμικούς ήρωες του Μολιέρου: άνθρωπος που νόμισε πως το χρήμα μπορεί να αγοράσει αξιοπρέπεια, έρωτα, κοινωνική αποδοχή. Η Ανζελίκ, νέα, φιλήδονη και σαρκαστική, παντρεύεται χωρίς θέληση και επιζητεί την ελευθερία της – όχι από φεμινιστικό ένστικτο, αλλά από κοινωνική σνομπαρία. Οι γονείς της, καρικατούρες της παρακμασμένης αριστοκρατίας, ενσαρκώνουν την υποκριτική ηθική της εποχής.

Κάθε χαρακτήρας λειτουργεί σαν μια μορφή μάσκας που υπογραμμίζει τις αντιφάσεις της κοινωνίας: η νεότητα απέναντι στη γεροντική ανάγκη για επιβεβαίωση, η τάξη του χρήματος απέναντι στην τάξη του τίτλου, και το άτομο απέναντι στο ρόλο που παίζει.

Ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο

Ο «Ζωρζ Νταντέν» γράφτηκε το 1668 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο παλάτι των Βερσαλλιών, μπροστά στον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΔ’. Αν και αποτελεί μια φαινομενικά «ανάλαφρη» φάρσα, στην ουσία είναι μια βιτριολική σάτιρα της ταξικής υποκρισίας και των γάμων συμφέροντος. Ο Μολιέρος είχε μόλις γνωρίσει την επιτυχία με τον «Ταρτούφο», αλλά και τον διωγμό από τους εκκλησιαστικούς κύκλους. Ο «Ζωρζ Νταντέν» φαίνεται να έχει γραφτεί ως πιο ελαφρύς αντίλογος με βαθιά, όμως, κοινωνικά νύγματα.

Ο ίδιος ο Μολιέρος χρησιμοποίησε το έργο αυτό για να ασκήσει κριτική στους εξευτελιστικούς γάμους της εποχής, στους τίτλους χωρίς ουσία και στους ανθρώπους που γίνονται πιόνια στον κοινωνικό ανεμόμυλο.

Τι αποκομίζει ο θεατής σήμερα

Ο θεατής του σήμερα αναγνωρίζει στον Ζωρζ τον εαυτό του. Πόσοι από εμάς δεν θυσιάσαμε την ψυχή μας για λίγη κοινωνική αναγνώριση; Πόσες φορές δεν αφεθήκαμε στη ματαιότητα μιας «ανόδου» που μας κατέβασε από τον εαυτό μας; Το έργο μάς μιλά για την ψευδαίσθηση της κοινωνικής αποδοχής, την κατασκευή ρόλων που φοράμε για να «ανήκουμε» κάπου. Και ενώ διατηρεί την ανάλαφρη αίσθηση της κωμωδίας, μας αφήνει με μια στυφή, σχεδόν τραγική επίγευση. Η φράση «Ζωρζ Νταντέν, το ’θελες!» μοιάζει σαν αρχαία ύβρις που πληρώνεται.

Ο Μολιέρος και η θεατρική του φιλοσοφία

Ο Ζαν-Μπατίστ Ποκλέν, γνωστός ως Μολιέρος (1622–1673), ήταν όχι απλώς θεατρικός συγγραφέας, αλλά θεατρώνυμος: η ίδια η ψυχή του γαλλικού θεάτρου. Η γραφή του έφερε μια νέα μορφή αλήθειας στο σανίδι: ο λόγος του απλός αλλά αιχμηρός, οι χαρακτήρες του υπερβολικοί αλλά πραγματικοί, οι ιστορίες του διασκεδαστικές αλλά σπαρακτικές στην ουσία τους.

Τα έργα του δεν ήταν απλώς κωμωδίες. Ήταν καθρέφτες του ανθρώπου, κοινωνικά δοκίμια ντυμένα με γέλιο. Ήταν, όπως ο ίδιος έλεγε, «καρικατούρες για να βλέπει ο κόσμος τον εαυτό του». Αυτός είναι ο λόγος που τα έργα του αντέχουν στον χρόνο. Γιατί μέσα στον αστείο, ξυπνά ο πόνος. Και μέσα στον πόνο, γυρνάς και γελάς με την κατάντια σου.

Ο ίδιος πέθανε πάνω στη σκηνή, παίζοντας τον «Κατά φαντασίαν ασθενή» — σαν να μην ήθελε να αποχωριστεί ποτέ το θέατρο που τόσο αγάπησε και υπηρέτησε.

Η ιστοσελίδα μου

https://www.angeligeorgia.gr

Τα Podcast μου:

https://angeligeorgiastoryteller.gr

https://mithoikaipolitismoi.gr

https://akougontasmetingeorgia.gr

https://theatromeangeligeorgia.gr

Το κανάλι μου στο you tube

https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured

Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:

https://www.facebook.com/angeligeorgia